Przemówienie R.Proticia

Patryk Miżołemski

Szanowni Państwo
Dziś nastąpi szczególny moment w historii tego cmentarza, otóż zostałem upoważniony przez Pana Ambasadora Republiki Serbii by w Jego imieniu złożyć wieniec ku czci żołnierzy Serbów i innych narodowości spoczywających na tym cmentarzu. Historia mego kraju tak się potoczyła, że w obu wojnach światowych Serbowie walczyli w koalicji zwycięskich państw sprzymierzonych i jako sojusznicy za to zwycięstwo oddawali swoje życie i cierpieli. Dziś wspominamy rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem , dobitną pamiątka tragedii jakiej Europa zaznała w zmaganiach z hitleryzmem jest stargardzki cmentarz. Wśród licznych znajdujących się tu kwater żołnierzy antyhitlerowskiej koalicji nie sposób nie zauważyć serbskich mogił. Pamięć o nich powróciła do Serbii czego niewątpliwym dowodem są te wieńce w naszych barwach narodowych . Pragnę podziękować Wam Bracia Polacy za to wszystko co zrobiliście by ta szczególna pamiątka o nas Serbach na stargardzkiej ziemi przetrwała. Dziękuję duchowieństwu ,władzom samorządowym, Wojsku Polskiemu w tym polskim saperom, pracownikom Muzeum w Stargardzie Szcz. i wielu osobom, często anonimowym. Kłaniając się jenieckim cieniom pozwolę sobie zacytować cytat z pomnika na wyspie Korfu będącym głosem żołnierzy spoczywających z dala od Ojczyzny

Na humkama u tudjini
nece srpsko cvece nici.
Porucite nasoj deci
necemo im nikad spici.

Pozdravite Otadzbinu.
Poljubite Srpsku grudu.
Spomen borbe za slobodu
neka ove humke budu

Nie wyrosną serbskie kwiaty,
na mogiłach gdzie leżymy. Przekażcie dzieciom naszym,
że nigdy do nich nie wrócimy.

Pozdrówcie Ojczyznę daleką
Serbską ziemię pokochajcie
Naszą Walkę za wolność
Przy mogiłach wspominajcie.
( tłum. Andrzej Szutowicz )
Ta tęsknota żołnierskich dusz za Ojczyzną nie dotyczy tylko Serbów, jest powszechna i odnosi się do wszystkich narodowości więzionych, poległych i zmarłych z dala od rodzinnych stron . Tak, jak i do pochowanych na tym cmentarzu żołnierzy Armii Czerwonej i Rosji , Francuzów ,Włochów, Rumunów, Belgów, Holendrów, Anglików, Marokańczyków, Żydów ,Portugalczyków. Dzieje tej wojny spowodowały ,że do spoczywających tu Polaków Ojczyzna przyszła i otuliła swoim ramieniem. Pragnę w tym dniu pochylić się nad każdą żołnierską mogiłą stargardzkiego cmentarza i wyszeptać nieco zmienione słowa starej polskiej pieśni i ułańskiej„ Śpij żołnierzu w ciemnym grobie, niech Ojczyzna śni się Tobie”. Oby Wasze Ojczyzny zawsze o Was pamiętały tak jak to jest widoczne w Stargardzie Szcz. Dziękuje wszystkim za wspólne spotkanie i za tę wspólną zadumę także nad serbskimi mogiłami. Dziękuję Wam bardzo.